Kębłowo (wieś w powiecie wolsztyńskim)
wieś | |
Kościół w Kębłowie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
1873[2] |
Strefa numeracyjna |
68 |
Kod pocztowy |
64-223[3] |
Tablice rejestracyjne |
PWL |
SIMC |
0916383 |
Położenie na mapie gminy Wolsztyn | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego | |
52°02′59″N 16°06′10″E/52,049722 16,102778[1] | |
Strona internetowa |
Kębłowo (niem. Kiebel[4] gwar. Kymbłewo, nazywane potocznie także Kębłów[5]) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Wolsztyn.
Miejscowości o nazwie Kębłowo w gminie Wolsztyn
[edytuj | edytuj kod]W gminie Wolsztyn istnieją dwie miejscowości podstawowe o nazwie Kębłowo, w tym 1 wieś i 1 osada leśna. Niniejszy artykuł dotyczy wsi Kębłowo, która posiada identyfikator SIMC 0916383. Osada leśna Kębłowo posiada identyfikator SIMC 0916420. Do 2018 r. w tej gminie istniała druga osada leśna o nazwie Kębłowo, która posiadała identyfikator SIMC 0916437[6].
Gwara
[edytuj | edytuj kod]Gwarę Kębłowa cechują zwyczajne właściwości gwar Zachodniej Wielkopolski[7]. Jej cechami między innymi są:
- silna tendencja do dwugłoskowej wymowy stpol. ā długiego jak oł
- dwugłoskowa artykulacja sam. y jak yj(np. darujmyj)
- dwugłoskowa i uprzedniona wymowa o jak łe(np. włeda zamiast woda)
- dość częste obniżanie stpol. u w ů(mniej lub bardziej zbliżone do u lub o),ůł,ůł(gura, kůcharka)
- koń. -e w dopełniaczu l.poj. żeńskich rzeczowników, przymiotników, zaimków miękkotermninowych i stwardiałych(zagun pszyńice, z Rosje,za moje pamińci)
- oprócz udźwięcznienia międzywyrazowego typowego dla Wielkopolski, występują również ślady zachowywania dźwięczności spółgłosek na końcu wyrazu, łączące gwarę Kębłowa z gwarami łużyckimi i Kramskami na Babimojszczyźnie(wymowa nuż_taki zamiast nusz taki)[8]
- wymowa dymboki(głęboki), pilovać(pilnować)
- niemazurzenie – nieczęsta zamiana sz, ż, cz: na s, z, c to zapewne skutek sąsiedztwa z oddaloną o 4 km Obrą
Jest nadal częściowo używana przez starsze pokolenie, u młodszego da się zauważyć powolny zanik, a raczej nieużywanie Kębłowskiej mowy. W 1951 roku teksty gwarowe z Kębłowa nagrał Zenon Sobierajski, badania te opublikował w książce pt. ”Teksty gwarowe z zachodniej Wielkopolski”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Kębłowo uzyskało lokację miejską w 1320 roku, zdegradowany przed 1800 rokiem, ponowne nadanie praw miejskich przed 1808 rokiem, degradacja w 1880 roku[9].
- 1300–1305 – Mikołaj Bodzancic z Kębłowa został podkomorzym Królestwa Polskiego, za panowania w Polsce Wacława II
- 5 czerwca 1320 – w Kębłowie odbył się zjazd rycerstwa z Zachodniej Wielkopolski
- 1327 – znany jest wójt Stanisław oraz mieszczanie. Tę datę przyjmuje się jako początek istnienia miasta, chociaż lokowane mogło być wcześniej. Do tego okresu można odnieść budowę kościoła św. Bartłomieja – pełnił on przez wieki funkcję kościoła parafialnego.
- 1334 – Mikołaj Bodzancic został przesiedlony do Gościszewic, Potkany i Wrzosu koło Radomia.
- 1334–1393 – Kębłowo było miastem królewskim
- 1397 – w dokumencie poświadczona transakcja handlowa w dystrykcie Kębłowo
- 1393 – Król Władysław Jagiełło nadał Niemierzy, Janowi Głowaczowi i Abrahamowi synom
Abrahama z Nowego Dworu Mazowieckiego – z rodu Nałęczów – za sumy pożyczone królowi Ludwikowi oraz Królowym Elżbiecie i Jadwidze zamki Zbąszyń i Kębłowo z miastami i przyległymi wsiami. W wyniku działów wewnątrzrodzinnych oraz innych przyczyn Kębłowo zostało przejęte bezpośrednio, przez Nałęczów dopiero w 1408 roku.
- 1414 – wzmiankowany młyn
- 1417 – komora celna
- 1420 – wzmianka o zaliczeniu miasta do powiatu kościańskiego należącego do województwa poznańskiego. Sprawa sądowa o misy i kotły gorzałczane, co jest dowodem na istnienie gorzelni.
- 1429 – wzmiankowana szkoła trywialna
- 1431 – Abraham Głowacz ze Zbąszynia posłował do Pragi, gdzie zetknął się husytami oraz uczestniczył w obradach nad czterema artykułami praskimi. Po powrocie wspólnie z bratankiem, Abrahamem Kębłowskim, stali się gorącymi zwolennikami husytyzmu, a Zbąszyń i Kębłowo głównymi ośrodkami husytyzmu w Wielkopolsce
- 1440 – Abraham Zbąski i Abraham Kębłowski wyrzekli się husytyzmu
- 1450 – przed rokiem 1450 na przedmieściu Kębłowa zbudowany był kościół szpitalny pw św. Ducha. Wizytacja władz duchownych w roku 1603 nie odnotowała już istnienia tego kościoła, ani szpitala, chociaż budynek nazywany „szpitalem” istnieje do dzisiaj
- 1458 – wystawienie 4 zbrojnych na wyprawę malborską
- 1472 – wzmiankowany jest kościół św. Wawrzyńca
- 1474 – książę Jan II Żagański zbrojnie napadł na miasto, splądrował je i spalił. Podczas pożaru w Kębłowie uległ rozległemu poparzeniu.
- 1505 – Małgorzata Kębłowska wyszła za mąż za Mikołaja Potulickiego, na posag Małgorzaty vel Maruszki składały się: miasto Kębłowo z zamkiem oraz wsie: Niałek, Widzim, Berzyna, Dąbrowa, Wroniawy, Solec, Stradyń, Kurowo, Kawczyn, Oborzyska. Tak pokaźny majątek ziemski przydany został do majątku Potulickiego: Goślina, Przebędowo, Boduszewo, Runowo oraz Potulice.
- 1510 – zmarł Abraham Kębłowski – ostatni męski potomek rodu Nałęczów z Kębłowa
- 1624 – Stanisław i Wojciech Zbijewscy – właściciele Kębłowa oddali do użytku nowy, drewniany kościół w miejsce spalonego w 1602 roku kościoła parafialnego
- 1641 – kościół św. Mikołaja stał na przedmieściu Kębłowa
- koniec XVII w. – dobra kębłowskie kupione zostały przez Jakuba Bielińskiego
- 1671–1939 – działało Bractwo Kurkowe
- 1723 – wielki pożar Kębłowa, właścicielem był Aleksander Bieliński
- 1724 – Aleksander Bieliński – właściciel Kębłowa, późniejszy kasztelan lędzki odbudował kościół po pożarze, była to budowla drewniana
- 1793 – w wyniku II rozbioru Polski miasto weszło w granice królestwa pruskiego, liczyło wówczas 272 mieszkańców, w tym 250 katolików i 22 luteranów, miało 67 domów, z czego w mieście było 40, a na przedmieściu 27. Krótko po 1793 roku dobra widzimskie, a wraz z nimi Kębłowo, nabył książę Oranien, późniejszy król Niderlandów.
- 1799–1806 prace nad osuszaniem doliny rzeki Obry. Wykopano wówczas kanały: Kościański, Północny, Południowy, Mosiński, Wincentowski i Dźwiński
- 1823 – wielki pożar strawił całe miasto, razem z kościołem parafialnym.
- 1857 – poświęcenie kościoła parafialnego, tym razem murowanego. Poświęcenia dokonał ks. dziekan Sulikowski
- 1883 – Kębłowo utraciło prawa miejskie
- 1 kwietnia 1905 – otwarto linię kolejową przez Kębłowo na odcinku Wolsztyn – Nowa Sól
- 5 stycznia 1919 – Drużyna Kębłowska Powstańców Wielkopolskich brała udział w oswobodzeniu Wolsztyna
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka 17 batalionu celnego, a później placówka Straży Granicznej I linii „Kębłowo”[10].
- 3 września 1939 – wieś znalazła się pod okupacją niemiecką
- W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kębłowo.
- 1975 – miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego
- 1997–1999 budowa sali sportowej z zapleczem, obecnie gimnazjum.
- 1999–2000 wykonano sieć wodociągową na terenie wsi
- 2000 – cała wieś włączona została do sieci telefonicznej
- 2001–2002 wykonano sieć kanalizacyjną na terenie wsi
- 2017–2018 budowa ścieżki rowerowej Stary Widzim – Kębłowo
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W Kębłowie funkcjonuje rolnictwo indywidualne, istnieje zakład przetwórstwa i uboju zwierząt, wydobycie i przeróbka kamienia budowlanego, we wsi działają zakłady rzemieślnicze.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- drewniany kościół św. Wawrzyńca
- kościół parafialny św. Bartłomieja
- zabytkowy układ urbanistyczny – średniowieczny rynek wytyczony na wcześniejszym, placu owalnicowym,
- figura św. Jana Nepomucena na cokole
Instytucje kulturalne
[edytuj | edytuj kod]Dom Kultury w ramach którego działają liczne sekcje zainteresowań oraz 150-osobowy Zespół Pieśni i Tańca „Kębłowo”.
Instytucje oświatowe
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się przedszkole przy ul. Wolsztyńskiej oraz szkoła podstawowa im. Franciszka Jujki przy ul. Stradyńskiej.
Sport
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości siedzibę ma piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Dąb” Kębłowo, który został założony w 1948 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52164
- ↑ Wieś Kębłowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-02] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 453 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
- ↑ Gen-Wiki der Verein für Computergenealogie.
- ↑ Teksty gwarowe zachodniej Wielkopolski, Zenon Sobierajski, Ossolineum 1985, s. 196, używanie nazwy Kymbłewo można spokojnie zauważyć w tekstach tam zawartych.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny. Rejestr TERYT [online] [dostęp 2024-02-28] (pol.).
- ↑ Teksty gwarowe zachodniej Wielkopolski, Zenon Sobierajski, Ossolineum 1985.
- ↑ Teksty gwarowe zachodniej Wielkopolski, Zenon Sobierajski, Ossolineum 1985, s. 175, przypis numer 48: 48nuż taki z dźwięcznym ż przypomina stosunki w dialektach dolnołużyckich, jak w przykładach Bog_ten_kněz, ńebuź_tak głupy, omawianych przez A. Tomaszewskiego w artykule pt. Z Zagadnień łużyckiego „sandhi”, Polono-slavica ofiarowane prof. H. Ułaszynowi, Poznań 1939, s. 49 n.”.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38–39.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 22. ISBN 83-87424-77-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona z informacjami o Kębłowie
- Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu – Kębłowo
- Kębłowo 1 (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 953 .
- Kębłowo 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 69 .